મુખ્ય વિષયવસ્તુ
Course: ધોરણ 11 ભૌતિક વિજ્ઞાન (ભારત) > Unit 9
Lesson 2: ન્યૂટનનો પહેલો નિયમ: દળ અને જડત્વવજન શું છે?
વજન એ ગુરુત્વાકર્ષણ બાળ માટેનો બીજો શબ્દ છે.
વજન શું છે?
વજન ફક્ત ગુરુત્વાકર્ષણના કારણે લાગતા બળ માટેનો બીજો શબ્દ છે. વજન એ બળ છે જે પૃથ્વીની નજીકના બધા જ પદાર્થો પર દરેક વખતે કામ કરે છે. પૃથ્વી ગુરુત્વાકર્ષણ બળ સાથે બધા જ પદાર્થોને નીચે પૃથ્વીના કેન્દ્ર તરફ ખેંચે છે. ગુરુત્વાકર્ષણ બળનું માન પદાર્થના દળ નો ગુરુત્વાકર્ષણના કારણે લાગતા પ્રવેગ સાથે ગુણાકાર કરીને શોધી શકાય છે.
આ ગુરુત્વાકર્ષણ બળ (અથવા "વજન") પૃથ્વી વડે બધા પદાર્થો પર લાગે છે, તે પદાર્થો કઈ રીતે ગતિ કરે છે, અને પદાર્થ પર બીજા કયા બળો લાગે છે તેની પરવા કર્યા સિવાય. બીજા શબ્દોમાં, ભલે પદાર્થો નીચે પડી રહ્યા હોય, કોઈક ખૂણે ઉપર ઉડી રહ્યા હોય, ટેબલ પર સ્થિર અવસ્થામાં હોય, અથવા એલિવેટરમાં ઉપરની તરફ પ્રવેગિત થતા હોય, પૃથ્વીની નજીક બધા જ પદાર્થો પર નીચેની તરફ મૂલ્યનું ત્યાં ગુરુત્વાકર્ષણ બળ હશે. ત્યાં બીજા બળો પણ હોઈ શકે જે પદાર્થના પ્રવેગમાં ભાગ ભજવે, પણ ગુરુત્વાકર્ષણ બળ હંમેશા હાજર હોય છે.
શું વજન દળ કરતા જુદું છે?
હા, વજન દળ કરતા જુદું છે. વજન પદાર્થ પર લાગતું ગુરુત્વાકર્ષણ બળ છે. દળ એ પદાર્થના જડત્વનું માપન છે (જેમ કે તે વેગમાં થતા ફેરફારને કેટલું અવરોધે છે). તેઓ સંબંધિત છે કારણકે ના કારણે વધુ દળ પાસે વધુ વજન હોય છે. ઉદાહરણ તરીકે, ના દળ પાસે ના મૂલ્યનું વજન હશે.
જો પદાર્થને પૃથ્વીથી દૂર લઇ જવમાં આવે, અથવા બીજા ગ્રહ પાર મૂકવામાં આવે તો પદાર્થનું વજન બદલાઈ જશે, કારણકે પદાર્થ પર લાગતું ગુરુત્વાકર્ષણ બળ બદલાઈ જશે. તેમ છતાં, પદાર્થ પૃથ્વી પર હોય, બાહ્ય અવકાશમાં હોય, અથવા ચંદ્ર પર હોય, પદાર્થનું દળ સમાન જ રહેશે.
ઘણા લોકો દળ સાથે વજનમાં મુંઝવણ અનુભવે છે. યાદ રાખો કે દળનો એકમ છે, પણ વજન એ બળ છે તેનો એકમ છે.
વજન (ગુરુત્વાકર્ષણ બળ) ને સમાવતા ઉદાહરણ કેવા દેખાય?
ઉદાહરણ 1: વિમાનનું વજન
ઉડાન દરમિયાન વિમાન પરનું ગુરુત્વાકર્ષણ બળ શું છે?
બીજા કોઈ પણ બળ અથવા પ્રવેગનો સમાવેશ કર્યા સિવાય ગુરુત્વાકર્ષણ બળ હંમેશા કરતા વધુ કે ઓછું નથી. તેથી આપણે નીચેનાનો ઉપયોગ કરીને વિમાન પર ગુરુત્વાકર્ષણ બળ (જેમ કે વજન) શોધી શકીએ,
ઉદાહરણ 2: દળ શોધવું
આફ્રિકાના જંગલના હાથીનું વજન છે.
આફ્રિકાના જંગલના હાથીનું દળ શું છે?
વજન એ ગુરુત્વાકર્ષણ બળ માટેનો બીજો શબ્દ છે. આપણે સૂત્રનો ઉપયોગ કરીને દળ માટે ઉકેલી શકીએ
વાર્તાલાપમાં જોડાવા માંગો છો?
No posts yet.