સંતુલિત અને અસંતુલિત બળ

તમે ભૌતિક વિજ્ઞાનમાં સંતુલિત બળ અને અસંતુલિત બળ વિશે સાંભળ્યું હશે આપણે આ વીડિયોમાં ઉદાહરણ લઈને સમજીશું કે તે બળ સંતુલિત છે કે અસંતુલિત ધારો કે આ જમીન છે અને તેના પર કોઈ આ પ્રમાણે પથ્થર છે હવે પૃથ્વીના કેન્દ્ર તરફ આ પથ્થર નીચેની તરફ ગુરુત્વાકર્ષણ બળ વડે ખેંચાય છે ધારો કે તે 5 ન્યુટન બળ વડે નીચેની તરફ ખેંચાય છે પરંતુ પથ્થરને જમીન વડે ટેકો મળે છે જમીન તેને નીચે તરફ જતા અટકાવે છે તેથી જમીન વડે પથ્થર પર 5 ન્યુટન ઉપરની તરફ બળ લાગે છે અથવા તો લંબબળ લાગે છે આ બંને બળનું મૂલ્ય સમાન છે પરંતુ બંને વિરુદ્ધ દિશામાં છે હવે આપણે બીજી આકૃતિ વડે સમજીએ ધારો કે આ જમીન છે અને તેના પાર આ પથ્થર સમાન છે પથ્થર નીચેની તરફ 5 ન્યુટન જેટલા બળ વડે ખેંચાય છે અને જમીન વડે પથ્થરને ટેકો મળે છે તે 5 ન્યુટન જેટલું ઉપરની તરફ બળ લગાડે છે હવે અહીં કોઈ માણસ તેને ધક્કો મારે છે જે કંઈક આ પ્રમાણે છે અહીં આ માણસ તેને ધક્કો મારે છે તે તેના પર 2 ન્યુટન જેટલું બળ લગાડીને તેને જમણી દિશામાં ખસેડે છે પરંતુ જમીન અને પથ્થર વડે ઘર્ષણ બળ લાગે છે જે ડાબી બાજુ 2 ન્યુટન જેટલું બળ લગાડે છે અહીં આ એ ઘર્ષણ બળ છે જે તેનાથી વિરુદ્ધ બળ લગાડે છે હવે આપણે ત્રીજી આકૃતિ લઈને સમજીએ અહીં આ જમીન છે અહીં આ તેજ સમાન પથ્થર છે અહીં 5 ન્યુટન બળ નીચેની તરફ લાગે છે અને જમીન વડે પથ્થર પર 5 ન્યુટન બળ ઉપરની તરફ લાગે છે અહીં કોઈ માણસ તેને ધક્કો મારે છે જે કંઈક આ પ્રમાણે થશે અને તેના પર 3 ન્યુટન જેટલું બાલ લગાડીને તેની જમણી બાજુ ખસેડે છે પરંતુ અહીં ઘર્ષણ બળ હજુ પણ 2 જ ન્યુટન લાગે છે અહીં આ ઘર્ષણ બળ છે જે વિરુદ્ધ દિશામાં લાગે છે હવે એક વધુ આકૃતિ દોરીને સમજીએ ધારો કે આ જમીન છે અને પથ્થર જમીનની બદલે આ પ્રમાણે હવામાં છે તેના પર 5 ન્યુટન જેટલું ગુરુત્વાકર્ષણ બળ નીચેની તરફ લાગે છે પરંતુ અહીં હવાનો અવરોધ છે ધારો કે 1 ન્યુટન જેટલું બળ ઉપરની તરફ લાગે છે અવરોધને કારણે છે અહીં આ હવાના અવરોધને કારણે છે તેને ઘર્ષણબળ અથવા હવાનો અવરોધ કહી શકાય હવે આ બધા હવાના કણો જમીન પર પડે છે આપણે હવે છેલ્લી આકૃતિ દોરીએ અહીં આ જમીન છે અને તેના પર આ પથ્થર છે 5 ન્યુટન જેટલું ગુરુત્વાકર્ષણ બળ નીચેની તરફ લાગે છે અને જમીન વડે પથ્થર પર 5 ન્યુટન જેટલું બળ ઉપરની તરફ લાગે છે હવે અહીં કોઈ માણસ ખુબ જ જોરથી તેને ધક્કો મારી રહ્યું છે તે કંઈક આ પ્રમાણે છે તે અહીં 4 ન્યુટન જેટલું બળ લગાડે છે અને પથ્થરને જમણી બાજુ ખસેડે છે અહીં ઘર્ષણ બળ 2 ન્યુટન જેટલું જ લાગે છે હવે અહીં એક વધુ માણસ છે જે પથ્થરને બળ લગાડી રહ્યું છે આ પ્રમાણે આ માણસ 1 ન્યુટન જેટલું બળ આ માણસ ની વિરુદ્ધ દિશામાં લગાડે છે અને 2 ન્યુટન જેટલું ઘર્ષણ બળ હજુ પણ ડાબી બાજુ લાગે છે માટે અહીં ડાબી બાજુ 3 ન્યુટન જેટલું બળ લાગશે 1 ન્યુટન બળ આ માણસ લગાડે છે અને 2 ન્યુટન બળ ઘર્ષણ બળ છે તો આમાંથી શેમાં અસંતુલિત બળ મળે અથવા બીજી રીતે કહીએતો શેમાં કુલ બળ મળે હવે અહીં પ્રથમ આકૃતિમાં 5 ન્યુટન જેટલું બળ પૃથ્વીના કેન્દ્ર તરફ લાગે છે અને 5 ન્યુટન જેટલું જમીન વડે પથ્થર પર લંબ બળ લાગે છે આ બંને સમાન મૂલ્યના અને પરસ્પર વિરુદ્ધ દિશામાં છે માટે આ બંને કેન્સલ થઇ જશે અને અહીં સંતુલિત બળ મળે અહીં કુલ બળ 0 મળે અહીં સમક્ષિતિજ દિશામાં કોઈ બળ લાગતું નથી કુલ બળ 0 છે અને તેઓ સંતુલિત છે માટે આ અસંતુલિત બળનું ઉદાહણ નથી ફરીથી 5 ન્યુટન ઉપર અને 5 ન્યુટન નીચે બળ લાગે છે તેથી તે બંને એક બીજાને સંતુલિત કરે સમક્ષિતિજ દિશામાં આ માણસ 2 ન્યુટન જેટલું બળ જમણી બાજુ લગાડે છે અને તે ડાબી બાજુ લગતા 2 ન્યુટન જેટલા ઘર્ષણ બળ વડે સંતુલિત થાય છે તેથી ત્યાં કુલ બળ ન મળે અને તેથી અહીં પથ્થર હલશે નહિ આમ આ સંતુલિત બળ થાય ત્યાં કુલ બળ 0 મળે અહીં કોઈ અસંતુલિત બળ નથી હવે ત્રીજીઆકૃતિ ફરીથી શિરોલંબ દિશામાં સમાનબળ લાગેછે માટે આ ગુરુત્વાકર્ષણ બળ લંબ બળ વડે સંતુલિત થશે પથ્થરને પૃથ્વીના કેન્દ્રથી દૂત જતા અટકાવશે અને સમક્ષિતિજ દિશામાં બે બળ લાગે છે આ માણસ 3 ન્યુટન જેટલું બળ જમણી બાજુ લગાડે છે જયારે 2 ન્યુટન જેટલું ઘર્ષણ બળ ડાબી બાજુ લાગે છે 3 ન્યુટન જમણી બાજુ અને 2 ન્યુટન ડાબી બાજુ તેથી 1 ન્યુટન જેટલું કુલ બળ જમણી બાજુ લાગશે અહીં આ કુલ બળ છે આ આકૃતિમાં અસંતુલિત બળ ડાબી અને જમણી બાજુ લાગે છે હવે આપણે આ આકૃતિને સમજીએ આપણને શિરોલંબ દિશામાં લાગતું બળ મળે છે 5 ન્યુટન જેટલું બળ નીચેની તરફ લાગે છે અને અહીં હવાનો અવરોધ અથવા 1 ન્યુટન બળ ઉપરની તરફ લાગે છે પરંતુ તે સંતુલિત નથી માટે 4 ન્યુટન જેટલું બળ હજુ પણ નીચેની તરફ લાગશે આ અસંતુલિત પરિસ્થિતિ છે આ શિરોલંબ દિશામાં બળ મળે છે લંબ બળ એ ગુરુત્વાકર્ષણ બળ નો પ્રતિકાર કરે છે આ બંને સંતુલિત થશે પરંતુ સમક્ષિતિજ દિશામાં જમણી તરફ 4 ન્યુટન જેટલું બળ લાગે છે અને ડાબી બાજુ 3 ન્યુટન જેટલું બળ લાગે છે તેથી અહીં આ કિસ્સામાં કુલ બળ જમણી તરફ લાગે અને તે કુલ બળ 1 ન્યુટન હશે આ પણ અસંતુલિત બળ છે.